„Związek Sowiecki jako rzeczywistość geopolityczna i podmiot prawa międzynarodowego przestaje istnieć” - zapisano w umowie z 8 grudnia 1991 r.
W 1991 r. Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich znajdował się w dramatycznie głębokim kryzysie ekonomicznym. 24 sierpnia 1991 r. deklarację niepodległości uchwaliła Rada Najwyższa Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej, a 25 sierpnia 1991 r. Rada Najwyższa Białoruskiej SRS. Borys Jelcyn, pełniący urząd prezydenta Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Sowieckiej, a zarazem będący liderem obozu demokratycznego, toczył nieformalną walkę o Kreml z prezydentem Związku Sowieckiego Michaiłem Gorbaczowem. Ponieważ Borys Jelcyn nie mógł formalnie usunąć urzędującego prezydenta, postanowił zlikwidować państwo, któremu ten prezydent przewodził.
Nastąpiło to w dniach 7-8 grudnia 1991 r. podczas spotkania w rezydencji rządowej w Wiskulach w białoruskiej części Puszczy Białowieskiej. W spotkaniu brali udział:
- Borys Jelcyn
- Leonid Krawczuk
- Stanisław Szuszkiewicz
Spotkanie w Puszczy Białowieskiej miało pierwotnie służyć rozwiązaniu doraźnych problemów z dostawami rosyjskiego gazu i ropy naftowej na Białoruś i Ukrainę. Rozmowy z czasem objęły szerszą tematykę, a przywódcy doszli do wniosku, że „jedyną decyzją, jaką mogą podjąć, jest rozwiązanie ZSRS” – wspominał Stanisław Szuszkiewicz, ówczesny przywódca Białorusi. „Gdy podpisywaliśmy porozumienia białowieskie, Związek Sowiecki już nie istniał. Wydarzenia 8 grudnia były tylko konstatacją tego faktu” – nadmieniał Szuszkiewicz.
Na podstawie podpisanego dokumentu w miejsce Związku Sowieckiego powołano Wspólnotę Niepodległych Państw. Następnie sygnatariusze umowy zadbali o szybkie ratyfikowanie porozumienia białowieskiego.
- 10 grudnia umowę ratyfikowały ukraiński i białoruski parlament narodowy
- 12 grudnia parlament rosyjski
- 13 grudnia chęć wstąpienia do WNP zgłosiły republiki azjatyckie ZSRS: Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan,
Turkmenistan i Uzbekistan - 21 grudnia na konferencji w kazachskiej Ałma-Acie podpisano specjalny protokół dotyczący celów i zasad Wspólnoty Niepodległych Państw.
- 25 grudnia wieczorem Michaił Gorbaczow ustąpił ze stanowiska prezydenta ZSRS. Chwilę potem na Kremlu spuszczono czerwoną flagę. Był to formalny i definitywny koniec Związku Sowieckiego, który – gdyby przetrwał – obchodziłby w tym roku setną rocznicę powstania.
Instytut Pamięci Narodowej poleca publikacje dotyczące historii Związku Sowieckiego: wydaną w 2020 r. „Najbardziej tajemniczy kraj świata”. Związek Sowiecki w fotografiach i tekstach Juliena H. Bryana 1930–1959 oraz dwa tomy słownika biograficznego dotyczącego Polaków w ZSRS - "Zostali na Wschodzie. Słownik inteligencji polskiej w ZSRS 1945–1991".
Na stronie Instytutu Pamięci Narodowej - IPNtvPL, dostępne jest także nagranie spotkania "Rosja", w którym Rafał Dudkiewicz rozmawia z prof. Hieronimem Gralą – historykiem, badaczem dziejów Rusi, byłym dyplomatą, wykładowcą akademickim.
Spotkanie można obejrzeć na kanale IPNtvPL:
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
